ଦଶ ଦିନ ପରେ ଶ୍ରୀଗୁଣ୍ଡିଚା: ତିଗିରିଆର ଗୁପ୍ତ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର

ଆଉ ମାତ୍ର ଦଶ ଦିନ ପରେ ଶ୍ରୀଗୁଣ୍ଡିଚା। ପୁରୀ ବଡ଼ଦାଣ୍ଡରେ ଗଡ଼ିବେ ତିନି ରଥ। ପୁରୀ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ପରମ୍ପରା ସହିତ ଜଡିତ, ଇତିହାସ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ମନ୍ଦିର ବିଭିନ୍ନ ନାମରେ ରାଜ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ରହିଛି। ସେଠି ବି ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୁଏ ରଥଯାତ୍ରା, କିଛିଟା ଭିନ୍ନ ପରମ୍ପରାରେ, ଭିନ୍ନ ଢଙ୍ଗରେ। ସେହିଭଳି ପରମ୍ପରାକୁ ନେଇ ଏହି ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଉପସ୍ଥାପନା। 

କଟକ ଜିଲ୍ଲାର ତିଗିରିଆସ୍ଥିତ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀ ପ୍ରସନ୍ନ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ର ଗୁପ୍ତ କ୍ଷେତ୍ର ଭାବେ ପରିଚିତ। ଇତିହାସର କଥା ଅନୁଯାୟୀ, ମୋଗଲ ଶାସନକାଳରେ ଦିଲ୍ଲୀରେ ଶାସନ କରୁଥିବା ଆଉରଙ୍ଗଜେବ୍‌ ବଙ୍ଗର ତତ୍କାଳୀନ ନବାବ୍‌ଙ୍କୁ ପୁରୀ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରିବା ପାଇଁ ନିର୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ। ତତ୍କାଳୀନ ବଙ୍ଗ ନବାବ୍‌ଙ୍କ ସେନାପତି ଆକ୍ରମ୍‌ ଖାଁ ପୁରୀ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ ପାଇଁ ଆସିଥିଲେ। ଏହି ସମୟରେ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ବିଗ୍ରହଙ୍କୁ ମୋଗଲ ଆକ୍ରମଣରୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ପୁରୀ ବଡ଼ଦେଉଳର ରତ୍ନ ସିଂହାସନରୁ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ପ୍ରକୃତ ବିଗ୍ରହଙ୍କୁ ହଟାଇ ନିଆଯାଇ ଚନ୍ଦନ କାଠରେ ତିଆରି ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ବିକଳ୍ପ ବିଗ୍ରହ ରଖାଯାଇଥିଲା। ପ୍ରକୃତ ବିଗ୍ରହଙ୍କୁ ତିଗିରିଆକୁ ଅଣାଯାଇ ଲୁଚାଇ ରଖାଯାଇଥିଲା। ତତ୍କାଳୀନ ତିଗିରିଆ ଗଡ଼ଜାତର ରାଜା ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ବିଗ୍ରହଙ୍କୁ ତିଗିରିଆରେ ୧୬୯୨ ମସିହାରୁ ୧୭୦୭ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରାୟ ୧୫ ବର୍ଷ ଧରି ଗୁପ୍ତ ଭାବରେ ରଖି ପାରମ୍ପରିକ ରୀତିନୀତି ଅନୁଯାୟୀ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରିଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ‌ସେହି ୧୫ ବର୍ଷ ପୁରୀ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ କୌଣସି ନୀତି ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇନଥିଲା।୧୭୦୭ ମସିହାରେ ଆଉରଙ୍ଗଜେବଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ତତ୍କାଳୀନ ପୁରୀ ଗଜପତି ତିଗିରିଆରେ ଗୁପ୍ତ ଭାବେ ପୂଜା ପାଉଥିବା ଶ୍ରୀଜୀଉଙ୍କ ପ୍ରକୃତ ବିଗ୍ରହକୁ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରକୁ ଫେରାଇ ନେବାକୁ ଇଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ତିଗିରିଆରେ ପୂଜା ପାଉଥିବା ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ଆଉ ପୁରୀ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରକୁ ଫେରି ନଥିଲେ।

ମହାପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ସେହି ସମୟରେ ତତ୍କାଳୀନ ପୁରୀ ଗଜପତିଙ୍କୁ ସ୍ୱପ୍ନାଦେଶରେ କହିଥିଲେ, ‘ମୁଁ ତିଗିରିଆରେ ପ୍ରସନ୍ନ ଅଛି। ଏଠାରେ ପୂଜା ପାଇବି।’ ଏଭଳି ସ୍ୱପ୍ନାଦେଶ ପରେ ତତ୍କାଳୀନ ପୁରୀ ଗଜପତି ପୁରୀ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ନୂତନ ବିଗ୍ରହ ନିର୍ମାଣ କରି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ପୂଜା କରିଥିଲେ। ପରେ ତିଗିରିଆର ତତ୍କାଳୀନ ରାଜା ନିଜର ରାଜବାଟୀରେ ଏକ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରି ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ସ୍ଥାପନ କରି ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରିଥିଲେ। ପୀଠର ନାମ ପ୍ରସନ୍ନ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବ ରଖିଥିଲେ। ପୁରୀ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ପରେ ଲୋକକଥା ଅନୁଯାୟୀ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାଭାଷୀ ସମସ୍ତ ଗଡଜାତ ରାଜ୍ୟରେ ଥିବା ପ୍ରାଚୀନ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟରେ ତିଗିରିଆ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରକୁ ସବୁଠାରୁ ଉଚ୍ଚରେ ରଖାଯାଏ। ସେଥିପାଇଁ କୁହାଯାଏ ଯେ ତିଗିରିଆ ବଡ଼ଦେଉଳ ଆଠଗଡ ପୋଖରୀ, ତାଳଚେର ସିଂହଦ୍ୱାର ଢେଙ୍କାନାଳ କଚେରୀ। ପରମ୍ପରା ଅନୁଯାୟୀ ତିଗିରିଆ ଗଡଜାତ ରାଜା ମାନଙ୍କର ପୁରୀ ରଥଯାତ୍ରାରେ ପରିଛା ସେବା ସମ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଯାଉଥିବାରୁ ପୁରୀ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ରଥଯାତ୍ରାର ଗୋଟିଏ ଦିନ ପରେ ତିଗିରିଆର ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀ ପ୍ରସନ୍ନ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବଙ୍କ ରଥଯାତ୍ରା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ। ଅର୍ଥାତ ପୁରୀରେ ଗୁଣ୍ଡିଚା ଓ ବାହୁଡା଼ ଯାତ୍ରାର ପର ଦିନ ତିଗିରିଆରେ ରଥଟଣା ହୋଇଥାଏ।
(ପ୍ରସ୍ତୁତି: ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ମିଶ୍ର, ତିଗିରିଆ)