ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ପ୍ରତି ବିପଦ ଘନଉଛି: ବର୍ଷର ଅଧାଦିନ ନଦୀ ପେଟ ଖାଲି

ଅନୁଗୁଳ (ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ କୁମାର ରାଉତ) : ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି, ଇତିହାସ ଓ ଚଳଣି ସହିତ ଜଡ଼ିତ ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ନଦୀର ଆଖିରେ ଆଖିଏ ଲୁହ। ଚିରସ୍ରୋତା ଏହି ନଦୀ ଏବେ ତାର ସତ୍ତାକୁ ନେଇ ସନ୍ଦିହାନ। ବର୍ଷା ଦିନରେ କୂଳ ଲଂଘିବା ସ୍ଥିତିରେ ସେ ଆଉ ନାହିଁ। ଅନ୍ୟ ଋତୁ କଥା ନ କହିବା ଭଲ। ଚଳିତ ବର୍ଷା ଋତୁରେ ରେଙ୍ଗାଳିଠାରେ ଜଳଭଣ୍ଡାର ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବ କି ନାହିଁ ଆଶଙ୍କା ଥିଲା। ସେ‌ପ୍ଟେମ୍ବର ମାସର ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଲଘୁଚାପ ଜନିତ ବର୍ଷା ଜଳଭଣ୍ଡାର ପୂର୍ଣ୍ଣ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ହେଲା। ଏବେ ସ୍ଥିତି ହେଉଛି- ଓଡ଼ିଶାର ୬ଟି ଜିଲ୍ଲା ସୁନ୍ଦରଗଡ଼, ଦେବଗଡ଼, ଅନୁଗୁଳ, ଢେଙ୍କାନାଳ, ଯାଜପୁର ଓ କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା ଦେଇ ପ୍ରବାହିତ ଏହି ନଦୀ ବର୍ଷର ଅଧାରୁ ଅଧିକ ଦିନ ଶୁଖିଲା ପଡ଼ୁଛି।

ଓଡ଼ିଶାର ଦ୍ବିତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ନଦୀ ବ୍ରହ୍ମଣୀର ମୋଟ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ୭୬୫ କିଲୋମିଟର। ସୁନ୍ଦରଗଡ଼ରୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରବେଶ କରି ଦୀର୍ଘ ୪୮୦ କିଲୋମିଟର ପଥ ଅତିକ୍ରମ ସହ ଚାନ୍ଦବାଲି ଧାମରା ମୁହାଣରେ ବଙ୍ଗୋପସାଗରରେ ମିଶିଛି। ଦିନ ଥିଲା ନଦୀ ଗର୍ଭ ବର୍ଷ ତମାମ ପୂର୍ଣ୍ଣ ରହୁଥିଲା ଏବଂ ପାର୍ଶ୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳ ଥିଲା ସୁଜଳାସୁଫଳା ଶସ୍ୟଶ୍ୟାମଳା। ନଦୀ ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ବାସିନ୍ଦା ବର୍ଷସାରା ଏହା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ଗୁଜୁରାଣ ମେଣ୍ଟାଉଥିଲେ। ଧାନ, ମୁଗ, ବିରି, କୋଳଥ, ଚିନାବାଦାମ, ସୋରିଷ, ଆଳୁ, ଆଖୁ ଫସଲର ଉତ୍ପାଦନସ୍ଥଳୀ ଥିଲା ଏସବୁ ଅଞ୍ଚଳ। ଏହାଛଡ଼ା ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ବରେ କନ୍ଦମୂଳ, ହଳଦୀ, ଅଦା, ରସୁଣ, ପିଆଜ, ଧନିଆ ଓ ବିଭିନ୍ନ ପରିବା ଉତ୍ପାଦନ କରି ଚାଷୀ ପରିବାର ପ୍ରତିପୋଷଣ କରୁଥିଲେ ଓ ଅନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳର ପରିବା ଆବଶ୍ୟକତା ମେଣ୍ଟାଉଥିଲେ। ଅନୁଗୁଳ, ଢେଙ୍କାନାଳ ଅଞ୍ଚଳର ଲୋକଙ୍କ ଜୀବନରେଖା ହେଉଛି ବ୍ରାହ୍ମଣୀ।

ଏସବୁ ଏବେ ଇତିହାସ ହୋଇଗଲାଣି। ଜଳ ପ୍ରବାହ ଏତେ କେବଳ ହ୍ରାସ ପାଇଛି ତା' ନୁହେଁ, ନଦୀର ପାଣି ମଧ୍ୟ ଦୂଷିତ। ସୁନ୍ଦରଗଡ଼, ଅନୁଗୁଳ, ତାଳଚେର ଏବଂ ଢେଙ୍କାନାଳ ଜିଲ୍ଲାରେ ଗଢ଼ି ଉଠିଥିବା ଶିଳ୍ପ କାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ବିଷାକ୍ତ ତରଳ ରାସାୟନିକ ବର୍ଜ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ଏବେ ଏହି ନଦୀ ପେଟରେ। ଏହି ଜଳ ଚାଷ ଲାଗି ଆଉ ଉପଯୋଗୀ ହେଉ ନାହିଁ। ଅଧାରୁ ଅଧିକ ଚାଷୀ ଏବେ ଚାଷରୁ ମୁହଁ ଫେରାଇ ନେଉଛନ୍ତି। କେବଳ ସେତିକି ନୁହେଁ, ଚାଷୀ ଚାଷ ଛା଼ଡ଼ିବାର ଅନ୍ୟ ଏକ କାରଣ ହେଲା- ଚାଷ ଜମିକୁ ଜଳସେଚନ ଲାଗି ତିଆରି ହୋଇଥିବା ଛୋଟବଡ଼ ଉଠା ଜଳସେଚନ ପ୍ରକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଅନେକ ଅଚଳ। ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ମତରେ ଅନୁଗୁଳ, ଢେଙ୍କାନାଳ ଏବଂ ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲାରେ ଥିବା କାରଖାନାକୁ ଏହି ନଦୀରୁ ଜଳ ଉତ୍ତୋଳନ କରାଯାଉଛି। ସଂପୃକ୍ତ କାରଖାନାଗୁଡ଼ିକ ଉଚ୍ଚ କ୍ଷମତାସଂପନ୍ନ ପମ୍ପ ଦ୍ବାରା ମାତ୍ରାଧିକ ଜଳ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବାରୁ ଚାଷଲାଗି ଜଳାଭାବ ରହୁଛି। ଢେଙ୍କାନାଳ ଓ ଅନୁଗୁଳର ଚାଷଜମି ଏବେ ବେଣା ଓ ଖରିବଣରେ ଭର୍ତ୍ତି।

ସୂଚନାଯୋଗ୍ୟ, ଅନୁଗୁଳ ଜିଲ୍ଲାର ୩ଟି ବ୍ଲକ୍‌ ଏବଂ ଢେଙ୍କାନାଳ ଜିଲ୍ଲାର ୬ଟି ବ୍ଲକ୍‌କୁ ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ନଦୀ ସ୍ପର୍ଶ କରିଛି। ଏହା ହିଁ ବୟାନ କରେ ଯେ ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ଉପରେ କେତେ ଲୋକ ନିର୍ଭରଶୀଳ। ଅନୁଗୁଳ ଜିଲ୍ଲାର ନନ୍ଦିରା ନାଳ ଏବଂ ଢେଙ୍କାନାଳ ଜିଲ୍ଲା ଓଡ଼ାପଡ଼ା ବ୍ଲକ୍‌ରେ ପ୍ରବାହିତ କିସିନ୍ଦା ନାଳ ବ୍ରାହ୍ମଣୀକୁ ଦୂଷିତ କରିବାର ପ୍ରମୁଖ ମାଧ୍ୟମ ପାଲଟିଛି। ୨୦୧୭ରେ ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଦୂଷଣ ବୋର୍ଡ ଦ୍ବାରା ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ନଦୀ ସମୂହର ୪୧ଟି ସ୍ଥାନରେ କରାଯାଇଥିବା ପରୀକ୍ଷଣରୁ ଜଣାପଡ଼ିଛି ଯେ ନଦୀର ଜଳ ସର୍ବନିମ୍ନ ବ୍ୟବହାର ଲାଗି ଅନୁପଯୁକ୍ତ। ନଦୀଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ ସଂପର୍କରେ ପ୍ରଦୂଷଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବୋର୍ଡ ପକ୍ଷରୁ ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରଶାସନକୁ ଅବଗତ କରାଯାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏଯାଏ କୌଣସି ପ୍ରତିକାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇନାହିଁ କିମ୍ବା ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ଜଳ ବ୍ୟବହାର ଯୋଗ୍ୟ ହେଲାଣି, ଏକଥା ସରକାର କହୁନାହାନ୍ତି। କେବଳ ମହାନଦୀ ପ୍ରତି ଯେ ବିପଦ ଦେଖାଦେଇଛି, ତା' ନୁହେଁ, ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ବି ଅଧାଦିନ ଶୁଷ୍କ ମରୁଭୂମି ଭଳି କିଛି ସ୍ଥାନରେ ପ୍ରତୀୟମାନ ହେଉଛି ଏବଂ ଆଉ କିଛି ଅଞ୍ଚଳ ନର୍ଦ୍ଦମା ଭଳି ଦେଖାଯାଉଛି।