ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ ପୁଣି 'ଗ୍ରେଟ୍ ଗେମ୍’: ତାଲିବାନ ସହ ଚୀନ୍-ଆମେରିକାର ନିବିଡ଼ ସମ୍ପର୍କ ଆରମ୍ଭ

କାବୁଲ: ଆଫଗାନିସ୍ତାନ ପୁଣିଥରେ ବିଶ୍ୱ ଏବଂ ଆଞ୍ଚଳିକ ଶକ୍ତିର କୂଟନୈତିକ ଚେସ୍ ଖେଳର କେନ୍ଦ୍ର ପାଲଟିଛି। କ୍ଷମତାରେ ତାଲିବାନର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ହାସଲ କରିସାରିଛି।  ୨୦୨୧ମସିହାରେ ଆମେରିକା କାବୁଲ ଛାଡିବା ପରେ ଏବେ ଚୀନ୍, ରୁଷିଆ, ଭାରତ, ଇରାନ, ପାକିସ୍ତାନ  ତାଲିବାନ ସହିତ ଭଲ ସମ୍ପର୍କ ରଖିବାକୁ  ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରୁଛନ୍ତି।  ଫଳରେ ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ  ଏକ ନୂଆ 'ଗ୍ରେଟ୍ ଗେମ୍’ ଆରମ୍ଭ  ହେବାକୁ ଯାଉଛି ବୋଲି ବିଶେଷଜ୍ଞ ମତପୋଷଣ କରୁଛନ୍ତି।

ଆଫଗାନିସ୍ତାନ ଏବଂ ପାକିସ୍ତାନ ମଧ୍ୟରେ ଖରାପ ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି ଏବଂ ଦୁଇ ଦେଶ ଅନେକ ଥର ଯୁଦ୍ଧର ଦ୍ୱାରଦେଶରେ ପହଞ୍ଚିଛନ୍ତି। ଶାହବାଜ ସରିଫଙ୍କ ସରକାର ପାକିସ୍ତାନରେ ରହୁଥିବା ପ୍ରାୟ ୨୦ ଲକ୍ଷ ଆଫଗାନଙ୍କୁ ତୁରନ୍ତ ଦେଶ ଛାଡିବାକୁ କହିଛନ୍ତି, ଯାହା ପରେ ଏହି ସମ୍ପର୍କ ଆହୁରି ଖରାପ ହେବ। କିନ୍ତୁ ତାଲିବାନ ସମ୍ପର୍କରେ ଡୋନାଲ୍ଡ ଟ୍ରମ୍ପ୍ ଯେଉଁ ନୀତି ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି ତାହା ପାକିସ୍ତାନ ପାଇଁ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି  କରିଛି। ପାକିସ୍ତାନ ଭାବୁଛି ଯେ, ପୁଣି ଥରେ ଆଫଗାନିସ୍ତାନ ଦେଇ  ଆମେରିକା ସହାୟତାର ହାତ ବଢ଼ାଇବ।

ପାକିସ୍ତାନ ତାଲିବାନ ସହିତ ପୁରୁଣା ସମ୍ପର୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ ନିଜର କବଜା ବଜାୟ ରଖିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଥିବା ବେଳେ, ଚୀନ୍ ବେଲ୍ଟ ଆଣ୍ଡ ରୋଡ୍ ଇନିସିଏଟିଭ୍ ଏବଂ ସୁରକ୍ଷା ନାମରେ ସେଠାରେ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛି। ଡୋନାଲ୍ଡ ଟ୍ରମ୍ପ ପୁଣି ଥରେ ବର୍ଗାମୋ ଏୟାରବେସ୍ ଉପରେ ଆମେରିକାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଚାହୁଁଛନ୍ତି। ଏପରି ପରିସ୍ଥିତିରେ, ଭାରତ ପାଇଁ ପୁଣିଥରେ ତା'ର ରଣନୀତିକୁ ମଜବୁତ କରିବା ଜରୁରୀ ହୋଇପଡ଼ିଛି। ନଚେତ୍ କାବୁଲରୁ ଉଠୁଥିବା ନିଆଁ ସିଧାସଳଖ କଶ୍ମୀର ଏବଂ ଲଦାଖରେ ପହଞ୍ଚିପାରେ ବୋଲି ବିଶେଷଜ୍ଞ ମତପୋଷଣ କରିଛନ୍ତି।

୨୦୨୧ ମସିହାରେ ଆଫଗାନିସ୍ତାନରୁ ଆମେରିକୀୟ ସେନା ପ୍ରତ୍ୟାହାର ପରେ, ଆମେରିକାର ବିଶ୍ୱ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଉପରେ ଏକ ଗୁରୁତର ଆଘାତ ଲାଗିଥିଲା। କିନ୍ତୁ ସମ୍ପ୍ରତି ଟ୍ରମ୍ପ୍ ପ୍ରଶାସନ ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ ପୁନଃ ପ୍ରଭାବ ସ୍ଥାପନ କରିବା ଆରମ୍ଭ କରିଛି। ଗତ ମାସରେ, ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ ଆମେରିକାର ପୂର୍ବତନ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଦୂତ ଜାଲମୟ ଖଲିଲଜାଦଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏକ ଉଚ୍ଚସ୍ତରୀୟ ଆମେରିକୀୟ ପ୍ରତିନିଧି ଦଳ କାବୁଲ ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ, ଯେଉଁଠାରେ ସେମାନେ ତାଲିବାନ ଅଧିକାରୀମାନଙ୍କୁ ଭେଟିଥିଲେ। ଏହି ଗସ୍ତର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ଆମେରିକୀୟ ନାଗରିକ ଜର୍ଜ ଗ୍ଲାଜମ୍ୟାନଙ୍କୁ ତାଲିବାନ ଜେଲ୍‌ରୁ ମୁକ୍ତ କରିବା। ବୈଠକ ପରେ, ତାଲିବାନ "ମାନବୀୟ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ" ବୋଲି କହି ଆମେରିକୀୟ ନାଗରିକଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରିଦେଇଥିଲା। ଏହି ପଦକ୍ଷେପକୁ ଆମେରିକା ଏବଂ ତାଲିବାନ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କରେ ଉନ୍ନତିର ସଙ୍କେତ ଭାବରେ ଦେଖାଯାଉଛି।

ତାଲିବାନ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ସହ ଏକ ବୈଠକ ସମୟରେ, ଆମେରିକା କାବୁଲର ରଣନୈତିକ ଭାବରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବାଗ୍ରାମ ଏୟାରବେସ୍‌ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଫେରି ପାଇବା ପାଇଁ ଇଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କରିଛି। ଯେତେବେଳେ ଜୋ ବାଇଡେନ ପ୍ରଶାସନ ବାଗ୍ରାମ ବାୟୁସେନା ଘାଟି ପରିତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ, ଟ୍ରମ୍ପ୍ ସେହି ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ସମାଲୋଚନା କରିଥିଲେ। ସେ ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ଆମେରିକାର ଜାତୀୟ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ କ୍ଷତିକାରକ ବୋଲି କହିଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ଏବେ ଟ୍ରମ୍ପ୍ ସାମରିକ ଶକ୍ତି ବ୍ୟବହାର ନକରି କୂଟନୈତିକ ଉପାୟରେ ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ ନିଜର ପାଦ ମଜବୁତ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛନ୍ତି। ଆମେରିକା ଏପରି ଏକ ସମୟରେ ଆଫଗାନିସ୍ତାନକୁ ଫେରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛି ଯେତେବେଳେ ଅନେକ ଆଞ୍ଚଳିକ ଶକ୍ତି ମଧ୍ୟ କାବୁଲ ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ୱାଭାବିକ କରୁଛନ୍ତି। ଫଳରେ 'ଦି ଗ୍ରେଟ୍ ଗେମ୍' ଏବେ ପୁଣି ଆଫଗାନିସ୍ତାନକୁ ଫେରିଛି ।

ରୁଷିଆ, ଚୀନ୍, ଭାରତ, ପାକିସ୍ତାନ ଏବଂ ଇରାନ ଭଳି ଦେଶମାନେ ନିଜ ନିଜ ସ୍ୱାର୍ଥ ଅନୁଯାୟୀ ତାଲିବାନ ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରୁଛନ୍ତି। ରୁଷିଆ ଏବଂ ଚୀନ୍ ଉଭୟ ଆଫଗାନିସ୍ତାନର ତାଲିବାନ ଶାସକଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ଚିନ୍ତା ଉଠାଇଛନ୍ତି। ତାଲିବାନ ଶାସନ ପୂର୍ବରୁ ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ ବହୁ ଡଲାର ନିବେଶ କରିଥିବା ଭାରତ, ତାଲିବାନ ସହିତ ତାର ସମ୍ପର୍କରେ ସନ୍ତୁଳନ ରଖିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛି।

ଆଫଗାନିସ୍ତାନ ଭାରତ ଏବଂ ଚୀନ୍ ଉଭୟଙ୍କ ପାଇଁ କ୍ରମଶଃ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଗଲାଣି। ଚୀନ୍ ତାଲିବାନ ଶାସକମାନଙ୍କ ସହିତ ବେଲ୍ଟ ଆଣ୍ଡ ରୋଡ୍ ଇନିସିଏଟିଭ୍ (ବିଆରଆଇ) ମାଧ୍ୟମରେ ଆଫଗାନିସ୍ତାନର ବିକାଶରେ ନିବେଶ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା ଜାରି ରଖିଛି, ଯେତେବେଳେ ତାଲିବାନ ଭାରତକୁ ତାଲିବାନର ପ୍ରକଳ୍ପଗୁଡ଼ିକୁ ପୁଣି ଆରମ୍ଭ କରିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରିଛି। ଚୀନ୍‌ର ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ଯେ, ସେ ପାକିସ୍ତାନ କିମ୍ବା ବାଂଲାଦେଶ ପରି ଆଫଗାନିସ୍ତାନକୁ ନିଜ ଋଣ ଜାଲରେ ଫସାଇ ପାରିବ ନାହିଁ। ସେହି ସମୟରେ, ତାଲିବାନ ମଧ୍ୟ ଋଣ ନେବାକୁ ଚାହୁଁ ନାହିଁ। 

ଚୀନ୍ କିମ୍ବା ଆମେରିକା ପରି ଦାନ ବାଣ୍ଟେ ନାହିଁ। ଏହି କାରଣରୁ ଚୀନ୍ ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ ଅଧିକ ନିବେଶ କରିବାକୁ ପଛଘୁଞ୍ଚା ଦେଉଛି। ଚୀନ୍ ଭୟ କରୁଛି ନିଜର ପ୍ରକଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ବୁଡ଼ି ଯାଇପାରେ। ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ଭାରତ ବର୍ଷ ବର୍ଷ ଧରି କେବଳ ବିକାଶମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ ଚଲାଇନାହିଁ ବରଂ ଆଫଗାନିସ୍ତାନର ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କ ସହିତ ଏକ ହୃଦୟରୁ ହୃଦୟର ସମ୍ପର୍କ ମଧ୍ୟ ବିକଶିତ କରିଛି। ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ ଭାରତ ପ୍ରତି ବହୁତ ସମ୍ମାନ ଅଛି। ତେଣୁ, ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ କରୁଛନ୍ତି ଯେ, ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ସ୍ଥିତି  ଆଫଗାନିସ୍ତାନର ଭବିଷ୍ୟତ ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇପାରେ।

ତାଲିବାନର ପୁନରାଗମନକୁ ପାଳନ କରୁଥିବା ପାକିସ୍ତାନ ଏବେ ତାଲିବାନ ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ପାଇଁ ଶୋକ ପ୍ରକାଶ କରୁଛି। ଇତିହାସ ସାକ୍ଷୀ ଯେ ପାକିସ୍ତାନ ତାଲିବାନକୁ ସୃଷ୍ଟି ଏବଂ ମଜବୁତ କରିବାରେ ବହୁତ ଦୃଢ଼ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା। ପାକିସ୍ତାନ ହିଁ ନିଜ ଲୋକଙ୍କ ଶିରାପ୍ରଶିରାରେ ଜିହାଦର ବିଷ ଭର୍ତ୍ତି କରିଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସେହି ବିଷ ଏବେ ପାକିସ୍ତାନକୁ ହିଁ ହତ୍ୟା କରୁଛି। ତାଲିବାନ କାବୁଲ ଦଖଲ କରିବା ପରେ ପାକିସ୍ତାନ ଆଫଗାନିସ୍ତାନକୁ ନିଜର ପଞ୍ଚମ ପ୍ରଦେଶ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲା, କିନ୍ତୁ ତାଲିବାନ ଏବେ ପାକିସ୍ତାନ ପାଇଁ ଏକ ସମସ୍ୟା ପାଲଟିଛି। ତେହେରିକ-ଏ-ତାଲିବାନ ପାକିସ୍ତାନ (ଟିଟିପି) ଆଫଗାନିସ୍ତାନ ଦେଇ ପାକିସ୍ତାନରେ ବିସ୍ଫୋରଣ ଘଟାଇ ପ୍ରତିଦିନ ପାକିସ୍ତାନୀ ସୈନିକଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରୁଛି।

ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ ଖେଳାଯାଉଥିବା ଭୂ-ରାଜନୀତି 'ମହାନ ଖେଳ' ଆଡ଼କୁ ଇଙ୍ଗିତ କରୁଛି, ଯେଉଁଠାରେ ବିଶ୍ୱ ଏବଂ ଆଞ୍ଚଳିକ ଶକ୍ତିମାନେ ନିଜ ନିଜ ସ୍ୱାର୍ଥ ପୂରଣ ପାଇଁ କୂଟନୈତିକ ପଦକ୍ଷେପ ନେଉଛନ୍ତି। ଆମେରିକା ସାମରିକ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ବିନା କୂଟନୈତିକ ଉପାୟରେ ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ ନିଜର ଉପସ୍ଥିତି ପୁନଃସ୍ଥାପିତ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛି। ସେହି ସମୟରେ, ଆଞ୍ଚଳିକ ଶକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରଭାବ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବା ପାଇଁ ସକ୍ରିୟ ଅଛନ୍ତି। ଏହା ଏକ ଜଟିଳ ଭୂ-ରାଜନୀତି ଆଡ଼କୁ ଇଙ୍ଗିତ କରୁଛି, ଯାହା ମାଧ୍ୟମରେ ନିଜ ନିଜ ସ୍ୱାର୍ଥ ପୂରଣ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରାଯାଉଛି।