ହିନ୍ଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରଭାଷା ନା ରାଜଭାଷା: ସମ୍ବିଧାନରେ ଏହାକୁ କି ମାନ୍ୟତା ମିଳିଛି

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ବିଶ୍ୱ ସ୍ତରରେ, ଇଂରାଜୀ, ମାନ୍ଦାରିନ୍(ଚାଇନିଜ୍) ପରେ ହିନ୍ଦୀ ହେଉଛି ତୃତୀୟ ସର୍ବାଧିକ କଥିତ ଭାଷା। ଏହି ଭାଷା କହୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ୬୦୯.୧ ନିୟୁତରୁ ଅଧିକ। ଦିନ୍ଦୀ ଦିବସ ପାଳନର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାର ପ୍ରଚାର ପ୍ରସାର, ଏହାର ଗୁରୁତ୍ୱ ବିଷୟରେ ସଚେତନତା ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ଭାରତର ସାଂସ୍କୃତିକ ଏକତାକୁ ସୁଦୃଢ଼ ​​କରିବା। ଭାରତର ସାଂସ୍କୃତିକ ଏବଂ ଭାଷାଗତ ପରିଚୟରେ ହିନ୍ଦୀର ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଥାନ ରହିଛି। 

ଏହା ଦେଶର ସର୍ବାଧିକ କଥିତ ଭାଷା ଏବଂ ସମଗ୍ର ଦେଶକୁ ଏକତାର ସୂତ୍ରରେ ବାନ୍ଧିବା ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ। ଏହି ଭାଷାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୪ ରେ ହିନ୍ଦୀ ଦିବସ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ।

୧୪ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୪୯ରେ ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ସଭା ଦ୍ୱାରା ହିନ୍ଦୀ ଭାଷା (ଦେବନାଗରୀ ଲିପି)କୁ ଦେଶର ରାଜଭାଷା ବା ସରକାରୀ ଭାଷା ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି କାରଣରୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଏହି ଦିନରେ ଜାତୀୟ ହିନ୍ଦୀ ଦିବସ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ। ଏହି ଦିନ ବ୍ୟତୀତ ପ୍ରତିବର୍ଷ ୧୦ ଜାନୁଆରୀରେ ବିଶ୍ୱ ହିନ୍ଦୀ ଦିବସ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ।

ହିନ୍ଦୀ ଦିବସର ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ପାଳନ ୧୪ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୫୩ରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। ୧୯୫୩ ମସିହାରେ ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ପଣ୍ଡିତ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ସଂସଦ ଭବନରେ ୧୪ ସେପ୍ଟେମ୍ବରକୁ ଜାତୀୟ ହିନ୍ଦୀ ଦିବସ ଭାବରେ ପାଳନ କରିବାକୁ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ। ଏହି ଦିନକୁ ପାଳନ କରିବା ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଭାଷା ପ୍ରଚାର ସମିତି, ୱାର୍ଦ୍ଧା ଦ୍ୱାରା ଅନୁରୋଧ କରାଯାଇଥିଲା, ଯାହାକୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିଲା। ସେବେଠାରୁ, ଏହି ଦିନକୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଜାତୀୟ ହିନ୍ଦୀ ଦିବସ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଉଛି।

 ହିନ୍ଦୀ ଆମର ସରକାରୀ ଭାଷା ନା ଜାତୀୟ ଭାଷା। ଅନେକ ଲୋକଙ୍କ ମନରେ ଏହି ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱ ରହିଛି। ଭାରତର ଭାଷାଗତ ବିବିଧତା ଏବଂ ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ବୁଝିବା ପାଇଁ ଏହି ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ବୁଝିବା ବହୁତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ।  

ରାଷ୍ଟ୍ରଭାଷା ଏବଂ ରାଜଭାଷା ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଥାଏ।  ରାଷ୍ଟ୍ରଭାଷା ଯେକୌଣସି ଜାତିର ସାଂସ୍କୃତିକ, ସାମାଜିକ ଏବଂ ଐତିହାସିକ ଏକତାର ପ୍ରତୀକ। ଏହା ସ୍ୱାଭାବିକ ଭାବରେ ଲୋକଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିବା ଏକ ଭାଷା ଏବଂ ଏହା ଜାତୀୟ ପରିଚୟ ସହିତ ଜଡିତ। ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନରେ କୌଣସି ଭାଷାକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରଭାଷା  ବା 'ଜାତୀୟ ଭାଷା'ର ମାନ୍ୟତା ଦିଆଯାଇ ନାହିଁ।

ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ରାଜଭାଷା ବା ସରକାରୀ ଭାଷା ହେଉଛି ସରକାରୀ କାର୍ଯ୍ୟ, ପ୍ରଶାସନ, ନ୍ୟାୟପାଳିକା ଏବଂ ସଂସଦ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଭାଷା। ଏହା ଏକ ସରକାରୀ ଭାଷା। ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନ ମାଧ୍ୟମରେ ହିନ୍ଦୀକୁ ସରକାରୀ ଭାଷା ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି।

ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ସମୟରେ ହିନ୍ଦୀକୁ ଏକ ଭାଷା ଭାବରେ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଯାଉଥିଲା। ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପରି ନେତାମାନେ ଏହାକୁ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଭାଷା ବୋଲି ବିବେଚନା କରୁଥିଲେ ଏବଂ ଏହାର ପ୍ରସାର ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଉଥିଲେ। ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ, ସମ୍ବିଧାନ ସଭାରେ ଭାଷା ଉପରେ ତୀବ୍ର ଆଲୋଚନା ହୋଇଥିଲା। ଏହି ସମୟରେ, ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତର କିଛି ପ୍ରତିନିଧି ଚିନ୍ତା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ଯେ ହିନ୍ଦୀର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଅନ୍ୟ ଆଞ୍ଚଳିକ ଭାଷା, ବିଶେଷକରି ତାମିଲ, ତେଲୁଗୁ, କନ୍ନଡ, ଇତ୍ୟାଦି ପାଇଁ ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ।

ଏହି ସମସ୍ତ ବିଷୟକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ, ଏକ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇଥିଲା ଏବଂ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୩୪୩(୧) ଅନୁଯାୟୀ ହିନ୍ଦୀକୁ ସରକାରୀ ଭାଷାର ମାନ୍ୟତା ଦିଆଯାଇଥିଲା। ଏହା ସହିତ, ଏହା ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଥିଲା ଯେ, ଆଗାମୀ ୧୫ ବର୍ଷ ପାଇଁ ସମସ୍ତ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଇଂରାଜୀ ବ୍ୟବହାର ଜାରି ରହିବ। ଯେତେବେଳେ ୨୬ ଜାନୁଆରି ୧୯୫୦ରେ ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା, ହିନ୍ଦୀ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବରେ ଭାରତୀୟ ଗଣରାଜ୍ୟର ସରକାରୀ ଭାଷା ହୋଇଥିଲା।