ତିବ୍ଦତ ଭୂକମ୍ପ ପାଇଁ କିଏ ଦାୟୀ?: ପ୍ରକୃତି ନା ଚୀନ୍

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଭାରତ ସମେତ ୫ଟି ଦେଶରେ ଭୂକମ୍ପ ଅନୁଭୂତ ହୋଇଛି। ସେସବୁ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଭାରତ, ବାଂଲାଦେଶ, ନେପାଳ, ତିବ୍ଦତ ଏବଂ ଇରାନ ରହିଛନ୍ତି। ତେବେ ଭାରତରେ ଭୂକମ୍ପ ଯୋଗୁ କୌଣସି ଧନଜୀବନନଷ୍ଟ ହୋଇ ନାହିଁ। କିନ୍ତୁ ତିବ୍ଦତ ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯାଇଛି। ତିବ୍ବତରେ ୫୩ ଜଣଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଛି ଏବଂ ୬୦ରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ଆହତ ହୋଇଛନ୍ତି।

ଯଦିଓ ଭୂକମ୍ପକୁ ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ, ତେବେ ଏବେ ବିଶେଷଜ୍ଞମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଙ୍କି ମାରୁଛି ଯେ, ଚୀନ୍ ଏହିପରି ବିପର୍ଯ୍ୟୟକୁ ଆମନ୍ତ୍ରଣ କରୁଛି କି? ଏହି ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଅନ୍ୟ କିଛି ବଡ଼ ବିପର୍ଯ୍ୟୟର ସତର୍କ ସୂଚନା କି?

ହିମାଳୟ ପର୍ବତ ଏବେ ମଧ୍ୟ  ବଢୁଛି। ତିବ୍ଦତ ଏବଂ ଏହାର ଆଖପାଖ ଅଞ୍ଚଳ ମଧ୍ୟ ଧୀରେ ଧୀରେ ବିସ୍ତାର ହେଉଛି। ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ଅନୁସାରେ ଯଦି ପର୍ବତଗୁଡିକର କ୍ରମାଗତ ବିସ୍ତାରକୁ ମାନବୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ ଯୋଗୁ ରୋକାଯାଏ, ତେବେ ଏକ ବଡ଼ ବିପର୍ଯ୍ୟୟର ଆଶଙ୍କା ରହିଥାଏ। ସେଥିପାଇଁ ଅନେକ ବଡ଼ ବଡ଼ ଦେଶ ପ୍ରକୃତି ବିରୁଦ୍ଧରେ ଯାଆନ୍ତି ନାହିଁ। କିନ୍ତୁ, ଚୀନ୍ ଏହାର ବିକାଶ ପାଇଁ ପାହାଡ଼କୁ ମଧ୍ୟ ଛାଡୁନାହିଁ। ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଚୀନ୍‌ର ଏଭଳି ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଯୋଗୁ ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଘଟିବାର ଆଶଙ୍କା ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି।

ତିବ୍ଦତରେ ଘଟିଥିବା ଶକ୍ତିଶାଳୀ  ଭୂକମ୍ପ ଆତଙ୍କ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି। ଏହି ଭୂକମ୍ପ ନେଇ ଚୀନ୍ କହିଛି ଯେ, ଏହା ଭୂଗର୍ଭର  ୧୦ କିଲୋମିଟର ଗଭୀରତାରେ ଘଟିଛି ଏବଂ ଏହାର ତୀବ୍ରତା ରିକ୍ଟର ସ୍କେଲରେ ୬.୮ ରେକର୍ଡ କରାଯାଇଛି। କିନ୍ତୁ ଏହି ସମୟରେ, ଆମେରିକାର ଭୂତତ୍ତ୍ବ ସର୍ବେକ୍ଷଣରେ ରିକ୍ଟର ସ୍କେଲରେ ଭୂକମ୍ପର ତୀବ୍ରତା ୭.୧ ବୋଲି ରିପୋର୍ଟ କରାଯାଇଥିଲା। ସାଧାରଣତଃ ୬.୮ ତୀବ୍ରତାଯୁକ୍ତ ଭୂକମ୍ପକୁ 'ଶକ୍ତିଶାଳୀ' ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଇଥାଏ।

ଏହି ଭୂକମ୍ପ ଏତେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଥିଲା ଯେ, ନେପାଳ, ଭାରତ ଏବଂ ବାଂଲାଦେଶରେ ମଧ୍ୟ କମ୍ପନ ଅନୁଭୂତ ହୋଇଥିଲା। ଯଦିଓ ପଡୋଶୀ ଦେଶରେ କୌଣସି ହତାହତର ଖବର ନାହିଁ, ଭାରତ ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ଉପରେ ତୀକ୍ଷ୍‌ଣ ନଜର ରଖିଛି। ଭୂକମ୍ପର କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥଳ  ତିବ୍ଦତର ଟିଙ୍ଗରିରେ ଥିଲା। ଏହି ସ୍ଥାନରେ ଚୀନ୍ ତିବ୍ଦତର ଟାଙ୍ଗପୋ ନଦୀ ଉପରେ ବିଶ୍ୱର 'ବୃହତ୍ତମ ବନ୍ଧ' ନିର୍ମାଣ କରିବାକୁ ଯୋଜନା କରୁଛି। ଭାରତରେ ପ୍ରବେଶ କରିଥିବା ଏହି ନଦୀକୁ ବ୍ରହ୍ମପୁତ୍ର କୁହାଯାଇଥାଏ।

ଏହି ନୂତନ ନିର୍ମାଣକୁ ନେଇ ଭାରତ ଅସନ୍ତୋଷ ପ୍ରକାଶ କରିସାରିଛି। କିନ୍ତୁ ଡ୍ୟାମ ପ୍ରକଳ୍ପ ସହିତ ଚୀନ୍ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ଉପରେ ଏହାର କୌଣସି ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ିନାହିଁ। ଚୀନ୍‌ର  ଏହିପରି ନିର୍ମାଣ ଯୋଗୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କିମ୍ବା ପରୋକ୍ଷ କ୍ଷତି ଘଟିପାରେ। ଯାହା ଭୌଗୋଳିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ।

ଚୀନ୍ ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ୬ଟି ବଡ ବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ କରିସାରିଛି, ଯାହା ମଧ୍ୟରୁ ଅନେକ ଭୂକମ୍ପ ପ୍ରବଣ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଏହି ଡ୍ୟାମ୍ ପ୍ରକଳ୍ପଗୁଡିକ ପାଇଁ ବଡ଼ ଆକାରର ଖନନ ଏବଂ ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଛି, ଯାହା ହିମାଳୟ ଅଞ୍ଚଳର ଭଗ୍ନ ଭୌଗୋଳିକ ସଂରଚନାକୁ ଆହୁରି ଦୁର୍ବଳ କରିଛି।

ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ଭୌଗୋଳିକ ଗଠନ ଏବଂ ଏହା ଉପରେ ନିର୍ମିତ ଭିତ୍ତିଭୂମି ଯୋଗୁ ତିବ୍ଦତୀୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହିପରି ବିପର୍ଯ୍ୟୟର ଆଶଙ୍କା ରହିଛି। ଡିସେମ୍ବର ୨୫ରେ, ଚୀନ୍ ତିବ୍ଦତର ୟାରଲୁଙ୍ଗ ଟାଙ୍ଗପୋ ନଦୀର ନିମ୍ନଭାଗରେ ବିଶ୍ୱର ବୃହତ୍ତମ ଜଳ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣକୁ ଅନୁମୋଦନ କରିଛି।

ଏହି ବନ୍ଧରୁ ବାର୍ଷିକ ୩୦୦ ବିଲିୟନ କିଲୋୱାଟ ଘଣ୍ଟା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ ହେବ। ଯାହା ୩୦୦ ନିୟୁତରୁ ଅଧିକ ଲୋକଙ୍କୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଯୋଗାଇବା ପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ହେବ।  ଥ୍ରୀ ଗର୍ଗସ୍ ଡ୍ୟାମର କ୍ଷମତାଠାରୁ ଏହା ତିନି ଗୁଣା ଅଧିକ। ଯାହା ବର୍ତ୍ତମାନ ଦୁନିଆର ସବୁଠୁ ବଡ ବନ୍ଧ ଭାବରେ ପରିଗଣିତ ହୋଇଛି।

ତିବ୍ଦତ ଏବଂ ହିମାଳୟ ଅଞ୍ଚଳ ଭୌଗୋଳିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସକ୍ରିୟ ଥିବାରୁ ଭାରତୀୟ ଏବଂ ୟୁରାସିଆନ୍ ପ୍ଲେଟଗୁଡିକର ଧକ୍କା ଯୋଗୁ ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ଗଠନ ହୋଇଛି। ଏହା ଯୋଗୁ ହିମାଳୟ ପ୍ରତିବର୍ଷ ବଢ଼ିବାରେ ଲାଗିଛି। ଏଭଳି ଅଞ୍ଚଳରେ ବଡ଼ ବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ ଦ୍ୱାରା ଭୂସ୍ଖଳନ ଏବଂ ଭୂକମ୍ପ ଭଳି ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟର ସମ୍ଭାବନା ବଢ଼ିବ ବୋଲି ଆଶଙ୍କା ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି।

ପାରେଚୁ ହ୍ରଦରେ ଭୂସ୍ଖଳନ ଏହି ବିପଦର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଉଦାହରଣ। ଭୂସ୍ଖଳନ ଯୋଗୁ ନଦୀ ଉପରେ ଏକ କୃତ୍ରିମ ବନ୍ଧ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିପାଇଁ ହ୍ରଦର ଜଳ ଏକ ବଡ଼ ଆକାରରେ ଜମା ହୋଇଯାଇଥିଲା। ପରେ, ଯେତେବେଳେ ଏହି ହ୍ରଦ ଭାଙ୍ଗିଗଲା, ଏହା ପ୍ରଳୟ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା। 

ଅଧିକ ପଢ଼ନ୍ତୁ: ଟ୍ରମ୍ପଙ୍କ ଶପଥ ଗ୍ରହଣ ପୂର୍ବରୁ କିମ୍‌ଙ୍କ ଶକ୍ତି ପ୍ରଦର୍ଶନ: ହାଇପରସୋନିକ୍ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ପରୀକ୍ଷା କଲେ

୧୯୫୦ ପରଠାରୁ, ତିବ୍ଦତରେ ରିକ୍ଟର ସ୍କେଲରେ ୬ କିମ୍ବା ଏହାଠାରୁ ଅଧିକ ତୀବ୍ରତାଯୁକ୍ତ ୨୧ଟି ଭୂକମ୍ପ ଘଟିଛି। ସେସବୁ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରମୁଖ ହେଉଛି ୧୯୫୦ର ଆସାମ-ତିବ୍ଦତ ଭୂକମ୍ପ, ୧୯୯୭ର ମାନି ଭୂକମ୍ପ ଏବଂ ୨୦୦୮ର ଡମଜଙ୍ଗ ଭୂକମ୍ପ। ଏହା ସତ୍ତ୍ବେ ଚୀନ୍‌ ପକ୍ଷରୁ ଜାରି ରହିଥିବା ବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ କେବଳ ଆଞ୍ଚଳିକ ସୁରକ୍ଷା ନୁହେଁ ଭାରତ ପରି ପଡୋଶୀ ଦେଶ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ବିପଦ ପାଲଟିଛି।

ଡ୍ୟାମ୍ ନିର୍ମାଣ ଜଳବାୟୁ ବିନିମୟକୁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରେ।  ମିଥେନ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପାଦନ କରୁଥିବା ମାଇକ୍ରୋବସ୍ ଡ୍ୟାମ୍ ପାଣିରେ ବଢ଼ିଥାଏ। ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଏହା ନଦୀ ପ୍ରବାହକୁ ମଧ୍ୟ ବାଧା ଦେଇଥାଏ। ତିବ୍ଦତ ପରି ଏକ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ଇକୋସିଷ୍ଟମ ପାଇଁ ଏହି ପ୍ରଭାବ ଆହୁରି ଭୟଙ୍କର ହୋଇପାରେ ବୋଲି ବିଶେଷଜ୍ଞ ଆଶଙ୍କା ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି।

ଅଧିକ ପଢ଼ନ୍ତୁ: ମୋଦୀଙ୍କୁ ଧନ୍ୟବାଦ ଦେଲେ ପ୍ରଣବ ମୁଖାର୍ଜୀଙ୍କ ଝିଅ ଶର୍ମିଷ୍ଠା