ଶକ୍ତିର ଅନନ୍ତ ଧାରା ଚଉଷଠି ଯୋଗିନୀ: ହୋଇଥାଏ ଗୁପ୍ତପୂଜା

ଶାରଦୀୟ ନବରାତ୍ରିରେ ପ୍ରତିଦିନ ଦେବୀ ଦୁର୍ଗାଙ୍କ ନଅଟି ରୂପକୁ ରୀତିନୀତି ସହିତ ପୂଜା କରାଯାଇଥାଏ। ଦେବୀଙ୍କୁ ଭକ୍ତିପୂର୍ବକ ପୂଜା କରିବା ଦ୍ୱାରା ଜୀବନରେ ଆସୁଥିବା ବହୁବିଧ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ହୋଇଥାଏ ବୋଲି ବିଶ୍ବାସ ରହିଛି। ଚଉଷଠି  ଯୋଗିନୀ ମାତା ଦୁର୍ଗାଙ୍କ ନିଜ ସ୍ବରୂପ ନୁହଁନ୍ତି, ବରଂ ଦିବ୍ୟ ଶକ୍ତିର ଏକ ଅନନ୍ତ ଧାରା। 

ଚଉଷଠି ଯୋଗିନୀ  ଅସୀମ ଏବଂ ବିଶାଳ ଶକ୍ତିର ପ୍ରତୀକ। ଯୋଗିନୀମାନଙ୍କୁ ସାଧକମାନେ ଗୁପ୍ତ ଭାବରେ ପୂଜା କରିଥାନ୍ତି।

ଦେବୀଙ୍କ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରୂପ କେତେବେଳେ ଉଗ୍ର, କେତେବେଳେ କୋମଳ ଏବଂ କେତେବେଳେ ରହସ୍ୟମୟ ଗୁପ୍ତ ତଥ୍ୟ ବହନ କରେ। 

ଦେବୀଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ଧର୍ମଗ୍ରନ୍ଥ ଏବଂ ଗ୍ରନ୍ଥଗୁଡ଼ିକରେ ଚଉଷଠି  ଯୋଗିନୀଙ୍କ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି। ‌ସେସବୁ ଅନୁସାରେ, ଯେତେବେଳେ ପରମ ଶକ୍ତି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ, ପରମ ଶକ୍ତି ନିଜ ଶରୀରରୁ ଚଉଷଠି  ଦିବ୍ୟ ଶକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ। ଏହି ଦିବ୍ୟ ଶକ୍ତିଗୁଡ଼ିଙ୍କୁ ଚଉଷଠି  ଯୋଗିନୀ କୁହାଯାଇଥାଏ। ସେମାନଙ୍କୁ  ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ସାଧନାରେ ସହାୟକ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଉଥିଲା। ସେମାନେ ବିଶ୍ୱ ଶକ୍ତି ଏବଂ ରହସ୍ୟମୟ ଶକ୍ତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାର ପ୍ରମୁଖ ଉତ୍ସ ମଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ। କୁହାଯାଏ ଯେ, ଏହା ଦ୍ବାରା ଉପାସକମାନେ ନିଜକୁ ଭୟରୁ ମୁକ୍ତ କରିପାରିବେ ଏବଂ ଅସାଧାରଣ ସିଦ୍ଧି ହାସଲ କରିପାରିବେ। ଚଉଷଠି ଯୋଗିନୀଙ୍କ ଆକାଶ ପରି ଅସୀମ ଏବଂ ବିଶାଳ ଶକ୍ତିର ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରିଥାନ୍ତି। କୁହାଯାଏ ଯେ,ଚଉଷଠି ଯୋଗନୀ ମନ୍ଦିରରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ସାଧନା କରିବା ଦ୍ୱାରା, ସାଧକ ବିଶ୍ୱ ଶକ୍ତି ସହିତ ସିଧାସଳଖ ସଂଯୋଗ କରିପାରିବେ।

ଧର୍ମଗ୍ରନ୍ଥରେ ଥିବା ଚଉଷଠି  ଯୋଗିନୀଙ୍କ ନାମ ବିଭିନ୍ନ ପରମ୍ପରାରେ ସାମାନ୍ୟ ଭିନ୍ନ, କିନ୍ତୁ ଯୋଗିନୀ ତନ୍ତ୍ର ଏବଂ ଶକ୍ତିସଙ୍ଗମ ତନ୍ତ୍ରରେ  ଚଉଷଠି  ଯୋଗିନୀଙ୍କ ନାମ ରହିଛି।

ଅମ୍ଭା
ଧୂମାବତୀ
ନିତ୍ୟା
ଗଣେଶ୍ୱରୀ
ଗନ୍ଧାର୍ବିକା
ବେତାଳିକା
ଲକ୍ଷ୍ମୀ
ରୁଦ୍ରାଣୀ
ବଜ୍ରେଶ୍ଵରୀ
ଯମଘଣ୍ଟା
ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀ
ଯକ୍ଷିଣୀ
ବ୍ୟାଘ୍ରଚର୍ମାମ୍ବରା 
କାଳିକା
ଚଣ୍ଡିକା
ମହେଶ୍ୱରୀ
ଷାଣ୍ଢକାଳି
ବରାହୀ
ନଟେଶ୍ୱରୀ
କୌମାରୀ
ଚାମୁଣ୍ଡା
କୌଶିକି
ଭୈରବୀ
କାର୍ତ୍ତିକୀ
ବ୍ରାହ୍ମଣୀ
ବୈଷ୍ଣବୀ
କ୍ଷେମଙ୍କରୀ
ରୌଦ୍ରୀ
ନାରାୟଣୀ
ଐନ୍ଦ୍ରୀ
କୌଶଳେଶ୍ୱରୀ
କପାଳିନୀ
ଭଦ୍ରା
ବିନ୍ଧ୍ୟବାସିନୀ
କାତ୍ୟାୟନୀ
କୗଟଭୀ
ତାରା
ଶାକମ୍ଭରୀ
କାଳରାତ୍ରି
ଭଦ୍ରକାଳୀ
ମାତାଙ୍ଗୀ
କାମେଶ୍ୱରୀ 
ଅଷ୍ଟଲକ୍ଷ୍ମୀ
ଅଷ୍ଟମାତୃକା
ଷୋଡ଼ଶୀ
ବଜ୍ରବାହିନୀ
ଗଜମୁଖୀ
ବଗଳାମୁଖୀ
ଅନ୍ନପୂର୍ଣ୍ଣା
ଛିନ୍ନମସ୍ତା
ଉଗ୍ରତାରା
ଭୀମେଶ୍ୱରୀ
ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ
କାଳୀ
ଭୁବନେଶ୍ୱରୀ
ରାଜମାତା
ଶୁଳିନୀ
ଦୁର୍ଗା
ଚନ୍ଦ୍ରଘଣ୍ଟା
ସିଦ୍ଧଲକ୍ଷ୍ମୀ
ବିନ୍ଦ୍ୟେଶ୍ୱରୀ
ମହାକାଳୀ
ତ୍ରିପୁରାସୁନ୍ଦରୀ
କାମାଖ୍ୟା

ଚଉଷଠି ଯୋଗିନୀମାନଙ୍କର ମହିମା ଗୁପ୍ତ ଏବଂ ଶକ୍ତିଶାଳୀ। ଚଉଷଠି ଯୋଗିନୀ ମନ୍ଦିରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ସାଧାରଣ ନୁହେଁ। ଚଉଷଠି ଯୋଗିନୀ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକାଂଶ ଖୋଲା ଆକାଶ ତଳେ ବୃତ୍ତାକାର କିମ୍ବା ଅର୍ଦ୍ଧଗୋଲାକାର ଭାବେ ଯୋଗିନୀଙ୍କୁ ସ୍ଥାପିତ କରାଯାଇଥାଏ।, ସେଠାରେ ପୂଜା ନୀରବ ଭାବରେ କରାଯାଇଥାଏ।

ଭାରତରେ ଅନେକ ଚଉଷଠି ଯୋଗିନୀ ମନ୍ଦିର ଅଛି । କିନ୍ତୁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟରେ ମିତାଲି (ମୋରେନା, ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ), ହିରାପୁର (ଭୁବନେଶ୍ୱର, ଓଡ଼ିଶା), ଏବଂ ଭେଦଘାଟ(ଜବଲପୁର, ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ)ରେ ରହିଛି। କଚ୍ଛପଘାତ ରାଜତ୍ୱ ସମୟରେ ନିର୍ମିତ ଏହି ବୃତ୍ତାକାର ମନ୍ଦିରଗୁଡ଼ିକ ଆକାଶ ଖୋଲା ତଳେ ଚଉଷଠି ଯୋଗିନୀଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ଥିଲା। ଚଉଷଠି ଯୋଗିନୀ ଦେବୀ ଦୁର୍ଗାଙ୍କୁ ରାକ୍ଷସ ରାଜା ରକ୍ତବୀଜଙ୍କୁ ବଧ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ବୋଲି ପୁରାଣରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି। 

ମିତାଲି, ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ : ଏକତ୍ତରସୋ ମହାଦେବ ମନ୍ଦିର ଭାବରେ ମଧ୍ୟ ଜଣାଶୁଣା , ଏହା ଏକ ବୃତ୍ତାକାର ମନ୍ଦିର।
ହୀରାପୁର, ଓଡ଼ିଶା : ଯୋଗିନୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ଏକ ଛୋଟ, ଖୋଲା ଆକାଶ ଗୋଲେଇ ମନ୍ଦିର। 
ଭେଦଘାଟ, ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ :  ଚଉଷଠି ଯୋଗିନୀ ମନ୍ଦିରର ଅନ୍ୟ ଐତିହାସିକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଥାନ। 
ଖଜୁରାହୋ, ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ : ଏହା ଭାରତର ଏକମାତ୍ର ଜଣାଶୁଣା ବର୍ଗାକାର ଚଉଷଠି  ଯୋଗିନୀ ମନ୍ଦିର। 
ରାଣୀପୁର-ଝରିଆଲ , ଓଡ଼ିଶା : ଓଡିଶାର ଆଉ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଯୋଗିନୀ ମନ୍ଦିର। 

ଏହି ମନ୍ଦିରଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରାୟତଃ ଗୋଲାକାର ଏବଂ ଖୋଲା ଆକାଶ ତଳେ ରହିଛି।
ପ୍ରତ୍ୟେକ ମନ୍ଦିରରେ ସାଧାରଣତଃ ୬୪ଟି ଛୋଟ କୋଠରୀ ଥାଏ, ପ୍ରତ୍ୟେକ କୋଠରୀରେ ଯୋଗିନୀଙ୍କ ପ୍ରତିମା ରହିଥାଏ। 
ମନ୍ଦିରଗୁଡ଼ିକ ହିନ୍ଦୁ ପୌରାଣିକ କାହାଣୀ ସହିତ ଜଡିତ। ଚଉଷଠି ଯୋଗିନୀ ରକ୍ତବୀଜ ରାକ୍ଷସଙ୍କ ରକ୍ତ ପାନକରି ତାଙ୍କୁ ପରାସ୍ତ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲେ। 

ଚଉଷଠି ଯୋଗିନୀ ମନ୍ଦିରଗୁଡ଼ିକୁ ଭାରତୀୟ ଐତିହ୍ୟର ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଂଶ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ ଏବଂ ୟୁନେସ୍କୋ ବିଶ୍ୱ ଐତିହ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ରର ଅସ୍ଥାୟୀ ତାଲିକାରେ ରହିଛି । 
ଚଉଷଠି ଯୋଗିନୀ ମନ୍ଦିର ଭାରତର ସଂସଦ ଭବନର ଡିଜାଇନ୍ ଭଳି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଥାପତ୍ୟ ଡିଜାଇନକୁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଛି।