Dormant volcano: ଭୟଙ୍କର ବିପଦ ଆଣିପାରେ ସୁପ୍ତ ଆଗ୍ନେୟଗିରି

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବ ଇଥିଓପିଆରେ ଦୀର୍ଘ ଦିନ ଧରି ସୁପ୍ତ ରହିଥିବା ଆଗ୍ନେୟଗିରି ପ୍ରାୟ ୧୨,୦୦୦ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଉଦ୍‌ଗିରଣ ହୋଇଛି। ଏହା ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ପ୍ରାୟ ୧୪ କିଲୋମିଟର ଉପରକୁ ପାଉଁଶର ବିଶାଳ ସ୍ତମ୍ଭ ଛାଡ଼ିଛି, ଯାହା ୟେମେନ, ଓମାନ, ଭାରତ ଓ ଉତ୍ତର ପାକିସ୍ତାନକୁ ପାଉଁଶର ବାଦଲ ଆକାରରେ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଛି। ଆଦ୍ଦିସ୍ ଆବାବାଠାରୁ ପ୍ରାୟ ୮୦୦ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ଏବଂ ଏରିଟ୍ରିଆ ସୀମା ନିକଟରେ ଆଫାର ଅଞ୍ଚଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ହେଲି ଗୁବି ଆଗ୍ନେୟଗିରି ରବିବାର ହଠାତ୍ ସକ୍ରିୟ ହୋଇଥିଲା। ଉଦ୍‌ଗିରଣ ଅନେକ ଘଣ୍ଟା ଧରି ଜାରି ରହିଥିଲା। ପ୍ରାୟ ୫୦୦ ମିଟର ଉଚ୍ଚରେ ଛିଡ଼ା ହୋଇଥିବା ଏହି ଆଗ୍ନେୟଗିରି ଭୌଗୋଳିକ ଭାବରେ ଅସ୍ଥିର ରିଫ୍ଟ ଉପତ୍ୟକା ମଧ୍ୟରେ ଅବସ୍ଥିତ, ଯେଉଁଠାରେ ଦୁଇଟି ଟେକ୍ଟୋନିକ୍ ପ୍ଲେଟ୍ ମିଳିତ ହୋଇଥାଏ। 

ସୁପ୍ତ ଆଗ୍ନେୟଗିରି କାହାକୁ କହନ୍ତି?
ଏକ ସୁପ୍ତ ଆଗ୍ନେୟଗିରି ହେଉଛି ଏକ ଆଗ୍ନେୟଗିରି ଯାହା ବର୍ତ୍ତମାନ ଉଦ୍‌ଗିରଣ ହେଉନାହିଁ କିନ୍ତୁ ଭବିଷ୍ୟତରେ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଅଛି। ସୁପ୍ତ ଆଗ୍ନେୟଗିରିର କିଛି ଉଦାହରଣ ହେଉଛି ମାଉଣ୍ଟ ଫୁଜି (ଜାପାନ), ଯାହା ଶେଷ ଥର ପାଇଁ ୧୭୦୭ ମସିହାରେ ଉଦ୍‌ଗିରଣ ହୋଇଥିଲା, ତାଞ୍ଜାନିଆର ମାଉଣ୍ଟ କିଲିମାଞ୍ଜାରୋ ଯାହା ସୁପ୍ତ କିନ୍ତୁ ବିଲୁପ୍ତ ହୋଇନାହିଁ, ଏବଂ ଆମେରିକାର ୟେଲୋଷ୍ଟୋନ୍ କାଲଡେରା ଯାହା ଉଦ୍‌ଗିରଣ ମଧ୍ୟରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଲମ୍ବା ବ୍ୟବଧାନ ଦେଖାଏ।

ଦେଶଗୁଡିକ କାହିଁକି ନଜର ରଖିବା ଉଚିତ?
ନିରନ୍ତର ନିରୀକ୍ଷଣର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ କାରଣ ହେଉଛି ସୁପ୍ତ ଆଗ୍ନେୟଗିରି ଅପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ଭାବରେ ପୁନଃ ସକ୍ରିୟ ହୋଇପାରେ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଫିଲିପାଇନ୍ସର ମାଉଣ୍ଟ ପିନାଟୁବୋ ୫୦୦ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ସମୟ ଧରି ସୁପ୍ତ ରହିବା ପରେ ୧୯୯୧ରେ ବିପର୍ଯ୍ୟୟକର ଭାବରେ ଉଦ୍‌ଗିରଣ ହୋଇଥିଲା। ଉର୍ବର ମାଟି, ସୁନ୍ଦର ପାର୍ବତ୍ୟ ଦୃଶ୍ୟ ଓ ଖଣିଜ ସମୃଦ୍ଧ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ବ୍ୟତୀତ, ଫୁଜି, କିଲିମାଞ୍ଜାରୋ ଓ ରେନିଅର ପରି ଅନେକ ପର୍ବତ ହେଉଛନ୍ତି ସୁପ୍ତ ଆଗ୍ନେୟଗିରି ଯାହାକୁ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଲୋକ ପରିଦର୍ଶନ କରନ୍ତି। ଏହିପରି ସେମାନେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଆକର୍ଷଣରେ ପରିଣତ ହୁଅନ୍ତି। ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଭୂକମ୍ପ ସେନ୍ସର, ଗ୍ୟାସ୍ ଡିଟେକ୍ଟର, ଉପଗ୍ରହ ଚିତ୍ର ଏବଂ ତାପମାତ୍ରା ରିଡିଂ ବ୍ୟବହାର କରି ସୁପ୍ତ ଆଗ୍ନେୟଗିରି ଉପରେ ନଜର ରଖନ୍ତି ଯାହା ଆଗୁଆ ଚେତାବନୀ ପ୍ରଦାନ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ।

Typhoon Calmegir's: ଫିଲିପାଇନ୍ସରେ ଟାଇଫୁନ୍ କାଲମେଗିର ତାଣ୍ଡବ ମୃତ୍ୟୁସଂଖ୍ୟା ୧୧୫ ଛୁଇଁଲା, ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଲାଗୁ

ପୁଣି ଭୂମିକମ୍ପ ! ୭.୪ ତୀବ୍ରତାରେ ଥରିଲା ଫିଲିପାଇନ୍ସ, ସୁନାମି ସତର୍କତା ଜାରି

କିଏ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଆଣିପାରେ?
୧. ମୌନା ଲୋଆ: ହାୱାଇ ଦ୍ୱୀପରେ ଅବସ୍ଥିତ ମୌନା ଲୋଆ ହେଉଛି ଏକ ୧୩,୮୮୧ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଆଗ୍ନେୟଗିରି ଯାହା ୧୮୪୩ ପରଠାରୁ ୩୩ ଥର ଉଦ୍‌ଗିରଣ କରିଛି। ଏହାର ଶେଷ ବଡ଼ ଉଦ୍‌ଗିରଣ ୧୯୮୪ ମସିହାରେ ଘଟିଥିଲା ଏବଂ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଏହାକୁ ବିଶ୍ୱର ସବୁଠାରୁ ଘନିଷ୍ଠ ନିରୀକ୍ଷଣ କରାଯାଉଥିବା ଆଗ୍ନେୟଗିରି ବୋଲି ବିବେଚନା କରନ୍ତି।
୨. ମାଉଣ୍ଟ କିଲିମାଞ୍ଜାରୋ : ତାଞ୍ଜାନିଆରେ ୧୯,୩୪୧ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତାରେ ଅବସ୍ଥିତ ମାଉଣ୍ଟ କିଲିମାଞ୍ଜାରୋ ହେଉଛି ଆଫ୍ରିକାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଶୃଙ୍ଗ। ଯଦିଓ ପ୍ରାୟ ୩.୬ ନିୟୁତ ବର୍ଷ ଧରି ସୁପ୍ତ ଅଛି, ଏହାର ଗ୍ଲେସିୟରଗୁଡିକ ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ତରଳିବାରେ ଲାଗିଛି, ଯାହା ଭୂତାପଜ ପରିବର୍ତ୍ତନର ସଙ୍କେତ ହୋଇପାରେ। ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ, ଯଦି ଏହା ପୁନର୍ବାର ସକ୍ରିୟ ହୁଏ, ତେବେ ଏହା ତାଞ୍ଜାନିଆର ଏକ ବଡ଼ ଅଂଶକୁ ଧ୍ବଂସ କରିଦେଇପାରେ। 
୩. ମାଉଣ୍ଟ ଫୁଜି: ୧୨,୩୮୮ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଆଗ୍ନେୟଗିରି ଜାପାନର ଏକ ପରିଚୟ। ୧୭୦୭ ମସିହାର ପ୍ରଳୟଙ୍କରୀ ଉଦ୍‌ଗିରଣ ପରଠାରୁ ଏହା ସୁପ୍ତ ଅଛି, କିନ୍ତୁ ଟୋକିଓ ପରି ଘଞ୍ଚ ଜନବହୁଳ ଅଞ୍ଚଳର ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ହେତୁ ଏହାକୁ ବିଶ୍ୱର ସବୁଠାରୁ ବିପଜ୍ଜନକ ସୁପ୍ତ ଆଗ୍ନେୟଗିରି ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ କୁହାଯାଏ।
୪. ମାଉଣ୍ଟ ସେଣ୍ଟ ହେଲେନ୍ସ: ଆମେରିକାର ୱାସିଂଟନ ରାଜ୍ୟରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏହି ଆଗ୍ନେୟଗିରି ୧୯୮୦ ମସିହାରେ ଏହାର ବିନାଶକାରୀ ଉଦ୍‌ଗିରଣ ପାଇଁ କୁଖ୍ୟାତ। ୨୦୦୮ ମସିହାରୁ ଏହା ଶାନ୍ତ ରହିଛି, କିନ୍ତୁ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଉପରେ ତୀକ୍ଷ୍ଣ ନଜର ରଖାଯାଇଛି କାରଣ ଏହା ପୁଣି ଉଦ୍‌ଗିରଣ କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ଅଛି।
୫. ମାଉଣ୍ଟ ଭେସୁଭିୟସ୍: ଇଟାଲୀର ମାଉଣ୍ଟ ଭେସୁଭିୟସ୍ ଇତିହାସର ସବୁଠାରୁ ବିପଜ୍ଜନକ ଆଗ୍ନେୟଗିରି ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ। ୪,୨୦୩ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଆଗ୍ନେୟଗିରି ୭୯ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ପମ୍ପେଇ ଓ ହର୍କୁଲେନିୟମ୍ ସହରକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ନିଶ୍ଚିହ୍ନ କରିଦେଇଥିଲା। ୧୯୪୪ ମସିହାରୁ ଏହା ସୁପ୍ତ ଅଛି, କିନ୍ତୁ ନେପଲ୍ସ ପରି ପ୍ରମୁଖ ସହର ସହିତ ଏହାର ନିକଟତା ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି।
୬. ମାଉଣ୍ଟ ଏଟନା: ସିସିଲିରେ ଅବସ୍ଥିତ ମାଉଣ୍ଟ ଏଟନା ୧୦,୯୨୨ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଏବଂ ଏହାକୁ ୟୁରୋପର ସବୁଠାରୁ ସକ୍ରିୟ ଆଗ୍ନେୟଗିରି ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ। ଏହା ହଜାର ହଜାର ବର୍ଷ ଧରି କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ଉଦ୍‌ଗିରଣ କରିଆସୁଛି। ୨୦୨୧ରେ ଏକ ବଡ଼ ବିସ୍ଫୋରଣ ଘଟିଥିଲା। ଭୂମଧ୍ୟସାଗର ଓ ୟୁରୋପର ଜଳବାୟୁକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିବାର କ୍ଷମତା ଏହାର ଅଛି।
୭. ମାଉଣ୍ଟ ରେନିଅର: ଆମେରିକାର ୧୪,୪୧୦ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ମାଉଣ୍ଟ ରେନିଅର ସାଧାରଣତଃ ବରଫରେ ଆଚ୍ଛାଦିତ କିନ୍ତୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବିପଜ୍ଜନକ। ଏହାର ବିଶାଳ ଗ୍ଲେସିୟରଗୁଡିକ ଯେକୌଣସି ବିସ୍ଫୋରଣ ସହିତ ଏକ ବିରାଟ କର୍ଦ୍ଦମ ପ୍ରବାହକୁ ତ୍ବରାନ୍ବିତ କରିପାରେ ଯାହା ସମଗ୍ର ସହରକୁ ଧୋଇ ଦେଇପାରେ। ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଏହାକୁ ଆମେରିକାର ‘ଟାଇମ୍ ବମ୍’ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି।
୮. ମାଉଣ୍ଟ ତାରାନାକି: ନ୍ୟୁଜିଲ୍ୟାଣ୍ଡର ୮,୨୬୩ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ମାଉଣ୍ଟ ତାରାନାକି ୧୮୫୦ ମସିହାରୁ ସୁପ୍ତ ଅଛି। ଏହା ସୁନ୍ଦର କୋନ୍ ଆକୃତି ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ କିନ୍ତୁ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଚେତାବନୀ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ ଏହା ହଠାତ୍ ଉଦ୍‌ଗିରଣ କରି ସମଗ୍ର ଉତ୍ତର ଦ୍ୱୀପକୁ ଧ୍ବସ୍ତ କରିପାରେ।
୯. ମାଉଣ୍ଟ ତାମ୍ବୋରା: ଇଣ୍ଡୋନେସିଆର ୯,୩୫୦ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚ ମାଉଣ୍ଟ ତାମ୍ବୋରା ୧୮୧୫ ମସିହାରେ ଏହାର ବିନାଶକାରୀ ଉଦ୍‌ଗିରଣ ପାଇଁ ଜଣାଶୁଣା। ଏହି ବିସ୍ଫୋରଣ ବିଶ୍ୱ ତାପମାତ୍ରାକୁ ହ୍ରାସ କରିଥିଲା ଏବଂ ‘ଏକ ଗ୍ରୀଷ୍ମବିହୀନ ବର୍ଷ’ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା। କ୍ଷୁଧା ଓ ଥଣ୍ଡାରେ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଲୋକ ପ୍ରାଣ ହରାଇଲେ। ଯଦିଓ ଏହା ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁପ୍ତ ଅଛି, ଏହାର ପୁନଃ ସକ୍ରିୟତା ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଇବ।
୧୦. ମାଉଣ୍ଟ ପେଲି: ୧୯୦୨ ମସିହାରେ କାରିବିଆନ୍ ଦ୍ୱୀପ ମାର୍ଟିନିକରେ ୪,୫୮୩ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଆଗ୍ନେୟଗିରି ଉଦ୍‌ଗିରଣ ହୋଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ୩୦,୦୦୦ ଲୋକଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା। ସେବେଠାରୁ ଏହା ଶାନ୍ତ ରହିଛି, କିନ୍ତୁ ଏହାକୁ ବିଶ୍ୱର ସବୁଠାରୁ ବିପଜ୍ଜନକ ସୁପ୍ତ ଆଗ୍ନେୟଗିରି ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ।

ସୂଚନାଯୋଗ୍ୟ, ଆଗ୍ନେୟଗିରି ତିନି ପ୍ରକାର: ମୃତ, ସୁପ୍ତ ଓ ଜୀବନ୍ତ। ଜୀବନ୍ତ ଆଗ୍ନେୟଗିରି ତାକୁ କୁହାଯାଏ, ‌ଯେଉଁଠି ଲାଭା ଉଦ୍‌ଗିରଣ ଅଳ୍ପ ସମୟ ବ୍ୟବଧାନରେ ମଝିରେ ମଝିରେ ହେଉଛି। ସୁପ୍ତ ଆଗ୍ନେୟଗିରି ତାକୁ କୁହାଯାଏ, ଯେଉଁଠି ଅଗ୍ନି ଉଦ୍‌ଗିରଣ ହେଉଥିଲା, ଅନେକ ଦିନ ହେଲା ହୋଇ ନାହିଁ କିନ୍ତୁ ଭବିଷ୍ୟତରେ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଅଛି। ମୃତ ଆଗ୍ନେୟଗିରି ହେଉଛି ତାହା ଯେଉଁଠି ଅତୀତରେ ଉଦ୍‌ଗିରଣ ହେଉଥିଲା, ଏବେ ହେଉନାହିଁ କି ଭବିଷ୍ୟତରେ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ନାର୍ହି।